ÖZET
Amaç:
Hepatit B virus enfeksiyonları tüm dünyanın major sağlık sorunlarındandır. Başlıca parenteral yolla bulaşan HBV, sıklıkla kanda ancak daha az sıklıkla da olsa tükrük, semen, ter, gözyaşı gibi vücut sıvılarında bulunabilir ve perkutan yolla bulaş meydana gelebilir. Bu nedenle halk sağlığı açısından portör taramalarında HBsAg araştırılması önem kazanmaktadır.
Gereç ve Yöntemler:
Bu çalışmada, Eylül 2011-Mart 2012 tarihleri arasında, Sağlık Bakanlığı Afyonkarahisar Halk Sağlığı Laboratuvarı’na gıda, temizlik, turizm gibi sektör çalışanlarının portör taraması için alınan serum örneklerinde HBsAg sıklığı mikropartikül ELISA (Vitros 3600, Ortho-Clinical Diagnostics) yöntemi ile araştırılmıştır. Pozitif reaksiyon veren örnekler, aynı kit ile ikinci kez çalışılarak doğrulanmıştır. Sonuçlar ve veriler retrospektif olarak değerlendirilmiştir.
Bulgular:
Çalışmaya yaşları 18-65 arasında değişen 311’i (%15,8) kadın toplam 1961 portör alınmış, portörlerin 1096’sının gıda (%56,0), 312’sinin turizm (% 16,0), 83’ünün temizlik (%4,0) sektöründe çalıştığı ve 470’inin (%24,0) işe yeni girenlerden oluştuğu belirlenmiştir. Beşi kadın olmak üzere 39 (%1,9) portörde HBsAg pozitifliği saptanmıştır. HBsAg pozitif portörlerin 32’sinin (%82,0) gıda, 4’ünün (%10,3) temizlik sektöründe çalıştığı, 3’ünün (%7,7) işe yeni girenlerden oluştuğu saptanmıştır.
Sonuç:
Ülkemizde hepatit B ile ilgili epidemiyolojik araştırmaların çoğu, HBV’nin çocukluk ve gençlik çağında aile içi veya topluluk içi horizontal yolla bulaşımının ön planda olduğunu göstermektedir. Toplum içi horizontal bulaşta da parenteral uygulamalar yanı sıra, tükrük, ter, gözyaşı gibi vücut sıvıları da ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle toplum sağlığı açısından portör taramalarında HBsAg bakılması önem arz etmektedir.
Giriş
Tüm dünyada yaygın olarak görülen Hepatit B virus (HBV) enfeksiyonu yaklaşık 378 milyon taşıyıcısı ile global bir halk sağlığı sorunudur (1). Türkiye’de yaklaşık 3-5 milyon HBsAg taşıyıcısı bulunmaktadır (2). HBV’nin klinik önemi, hem akut fatal enfeksiyonlara neden olması hem de kronik hastalıklarla (kronik hepatit, karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri) ilişkili olmasından kaynaklanmaktadır. HBV taşıyıcılık oranına göre dünya yüksek, orta ve düşük endemisite bölgelerine ayrılmıştır. Buna göre Orta Doğu, bazı doğu Avrupa ülkeleri ve Akdeniz havzası %2-8 arasındaki bir oranla orta endemik alanlar olarak kabul edilir (1). Ülkemizde HBsAg seropozitifliği bölgesel farlılıklar göstermekle birlikte batı bölgelerinde %3,4, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ise %8,0’dır (3). Hepatit B virusu esas olarak parenteral yolla bulaşır. Bunun yanında perkütan yolla (deri bütünlüğünün bozulduğu her türlü durum) veya enfeksiyöz kan ve vücut sıvılarının (semen, tükrük gibi) mukozaya temasıyla da bulaşabilir. Enfekte partnerle seks, enjektör-ilaç hazırlama ekipmanı vb. gibi malzemelerin ortak paylaşıldığı IV ilaç kullanımı, enfekte anneden doğma, enfekte kişinin kanı veya açık yarası ile temas, iğne batması veya kesici delici alet yaralanması ile HBV ile karşılaşma ya da enfekte kişinin jilet, ustura, tırnak makası, diş fırçası gibi kesici delici/kanla temas edebilecek malzemelerini paylaşma yoluyla da bulaş olabilmektedir (4). Enfeksiyöz HBV, kanda ve serumda yüksek konsantrasyonlarda bulunur. Bununla birlikte semen ve tükrük gibi diğer vücut sıvıları da enfeksiyözdür (4). Kronik HBV enfeksiyonlu bireyler kadar HBsAg pozitif bireyler de potansiyel olarak enfeksiyözdür. Çünkü HBV, oda ısısında yüzeylerde en az 7 gün canlılığını korumakta ve bulaş kontamine yüzeylerle temas ile olmaktadır (5). Bu çalışmada Afyonkarahisar Halk Sağlığı Laboratuvarına portör taraması için başvuranlardan alınan serum örneklerinde HBsAg sıklığının araştırılması amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem
Bu çalışmaya, Eylül 2011-Mart 2012 tarihleri arasında rutin portör taraması için Sağlık Bakanlığı Afyonkarahisar Halk Sağlığı Laboratuvarına başvuran gıda, temizlik, turizm gibi sektörlerde çalışan portörler ile işe yeni girenler dahil edilmiştir. Portörlerden alınan serum örneklerinde mikropartikül ELISA (Vitros 3600, Ortho-Clinical Diagnostics) yöntemi ile HBsAg araştırılmıştır. Pozitif reaksiyon veren örnekler, aynı kit ile ikinci kez çalışılarak doğrulanmıştır.
Bulgular
Çalışmaya yaşları 18-65 arasında değişen 311’i (%15,8) kadın toplam 1961 portör dahil edilmiştir. Portörlerin 1096’sının (%56,0) gıda, 312’sinin (%16,0) turizm, 83’ünün (%4,0) temizlik sektöründe çalıştığı ve 470’inin (%24,0) işe yeni girenlerden oluştuğu belirlenmiştir. 5’i kadın olmak üzere 39 (%1,9) portörde HBsAg seropozitifliği saptanmıştır. HBsAg seropozitif portörlerin 32’sinin (%82,0) gıda, 4’ünün (%10,3) temizlik sektöründe çalıştığı, 3’ünün (%7,7) işe yeni girenlerden oluştuğu belirlenmiştir (Tablo 1).
Tartışma
Halk Sağlığı Laboratuvarlarında portör muayenesi kapsamındaki laboratuar tetkikleri yapılmaktadır (6). Özellikle gıda sektöründe çalışanlar olmak üzere turizm, temizlik sektörlerinde çalışanlar ve bu sektörlerde çalışmak üzere yeni işe girenlere portör muayenesi kapsamındaki laboratuar tetkiklerinin yanında HBV taraması da yapılmaktadır. Bu amaçla portörlerde HBsAg pozitifliği araştırılmaktadır. HBV enfeksiyonunun global epidemiyolojisi HBsAg açısından seropozitif olan nüfus oranına göre 3 kategoriye ayrılmıştır: yüksek, orta ve düşük endemisite (7). Ülkemiz HBsAg seropozitifliği açısından orta endemisite (%2-8) bölgesindedir. Ülkemizde HBsAg seropozitifliği bölgesel farlılıklar göstermekle birlikte batı bölgelerinde ortalama %3,4, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ise %8,0’dir (3). Gurol ve ark. (8) 1989-2004 arasında kan donörlerinde yaptıkları bir araştırmada HBV seropozitifliğini %4,1 olarak rapor etmişlerdir. Ülkemizin batı bölgesinde yer alan ilimizde HBsAg seroprevalansının araştırıldığı çeşitli çalışmalarda, seropozitiflik oranı %1,3-8,7 arasında bulunmuştur. Altındiş ve ark. (9-11) ilimiz sağlıklı kan donörlerinde 1999-2000; 2001-2005 ve 2001-2010 arasında yapmış oldukları çalışmalarda HBsAg sıklığını sırasıyla %8,7, %1,9 ve %1,3 olarak bulmuşlardır. Yılmazer ve ark. (12) ilimiz sağlıklı gebe kadınlarında 2000-2003 arasında yaptıkları bir araştırmada HBsAg sıklığını %2,9 olarak saptamışlardır. Demirtürk ve ark. (13) 2002-2004 yılları arasında ilimiz üniversite hastanesine rutin sağlık kontrolü için gelen sağlıklı bireylerde HBsAg sıklığını %6,6 olarak bulmuşlardır. Bizim çalışmamızda ilimizde çeşitli sağlıklı gruplarda yapılan çalışma verileri ile uyumlu olarak HBsAg seropozitifliği %1,9 olarak bulunmuştur. Göz ve ark.’ları (14) 1994 yılında Ankara’da bir yemek fabrikası çalışanlarında yaptıkları portör taramasında HBsAg seropozitifliğini %6,7 olarak bulmuşlardır. Cengiz ve ark.’ları ise (15) 1998 yılında bir bankanın yemekhanesinde görevli personelde yaptıkları çalışmada HBsAg seropozitifliğini %3,8 olarak saptamışlardır. Zaman içerisinde HBsAg seropozitifliğinde azalma görülmesi HBV taramalarının kan donörleri, portörler vb. gruplarda rutinde yapılmasına, korunma önlemlerinin alınmasına bağlanabilir. Sonuç olarak, ülkemiz genelinde olduğu gibi bölgemizde de HBsAg pozitifliğinin özellikle son yıllarda azaldığı ve çalışmamızla benzer oranlarda olduğu görülmektedir. Bu sonuç ise HBV’de korunma önlemlerinin uygulanmasıyla açıklanabilir. Yazışma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Raike Kalaycı, Afyonkarahisar Göğüs Hastalıkları Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarı, Afyonkarahisar, Türkiye Tel.:+90 272 213 18 40 E-mail: [email protected] Received/Geliş tarihi: 24.07.2012 Accepted/Kabul tarihi: 28.08.2012 © Viral Hepatit Dergisi, Galenos Yayınevi taraf›ndan basılmıştır. / Viral Hepatitis Journal, published by Galenos Publishing.
