Giriş

Hepatit A virüsü (HAV) Picarnovirus ailesinde ve Hepatovirus genusunda gruplandırılan zarfsız bir RNA virusudur (1-5). Fekal-oral yol ile bulaşan virüs kontamine gıda ve sular veya süt alımı sonrası da kolayca bulaşabilmektedir (4,6,7). Geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sağlık problemi olan Hepatit A enfeksiyonu hijyenik koşullar ve sosyoekonomik düzeyle doğrudan ilişkilidir (2,3). Dezenfektanlara ve ısıya dirençli bir mikroorganizma olduğundan dolayı da bulaşıcılığı yüksektir (3). Semptomlar düzeldikten aylar sonra bile HAV fekal-oral yolla atılabildiğinden dolayı bulaş uzun süre devam edebilir (6). HAV enfeksiyonu çocuklukta daha hafif klinik bulgularla seyrederken, yaşla birlikte daha ağır seyretmektedir (3,4). Güvenli ve etkin bir aşı olmasına rağmen Hepatit A halen akut viral hepatitin etiyolojisinde önemli rol oynamaktadır (4). Bu çalışmada Konya ilinde Anti-HAV IgG ve Anti-HAV IgM seropozitifliği retrospektif olarak değerlendirilmiştir.

Gereç ve Yöntemler

2005 Ocak - 2009 Aralık tarihleri arasında Konya ilinde 1.basamak sağlık kuruluşlarına çeşitli sebeplerle başvuran ve Anti-HAV immunoglobulin M (IgM) ve IgG testleri çalışılan 0-99 yaşlar arasındaki bireylerin test sonuçları retrospektif olarak değerlendirilmiştir. Bu retrospektif çalışma kapsamında 0-17 yaş grubu olgular yaş gruplarına, cinsiyet, yaş bölgesel özelliklere ve ayrıca yıllara göre değerlendirildi. Bu çalışmada aşı hikayesi sorgulanamamıştır. Bu beş yıllık dönemde Anti-HAV immunoglobulin M (IgM) ve IgG testleri mikropartikül enzimimmünassay (MEIA) yöntemi ile (Architect, Abbott Laboratories, ABD) İl Sağlık Müdürlüğüne bağlı Konya Merkez Laboratuvarında çalışılmıştır. Bu retrospektif çalışma için Konya İl Sağlık Müdürlüğünden izin alınmıştır. Yapılan çalışmada SPSS 15 paket programı kullanılmıştır. Değerlendirmeler; Kolmogorov Smirnov normallik testi,Tek Yönlü Varyans Analizi(Anova), Bağımsız iki örneklem T testi ve ilişki için Pearson İlişki Katsayısı analizleri kullanılarak yapılmıştır.

Bulgular

Beş yıllık sürede Anti-HAV IgG testi çalışılan toplam 12888 bireyin 10042 sinde (%77), 14458 bireyin 418 inde (%2,89) Anti-HAV IgM sonucunu pozitif saptanmıştır. Bu çalışmaya dahil olan 0-17 yaş grubu bireylerin 1197’si kadın (%49,7) ve 1210’u erkek (%50,3) idi. Kadın olguların %27’si ve erkeklerin %33’ünde HAV IgG pozitif saptandı. Olgular; 0-2, 3-6, 7-10, 11-14 ve 15-17 olarak yaş gruplarına göre değerlendirildi. Bu gruplara ait HAV IgG pozitiflik oranları sırasıyla; %60, %22, %17, %33 ve %49 olarak bulunmuştur. 0-2 yaş grubunda sadece 20 olgu olup 12’sinde pozitiflik saptanması oranın çok yüksek bulunmasına sebep olmuştur. Konya genelinde Anti-HAV IgM ve Anti-HAV IgG pozitif test sonuçlarının yıllara göre dağılımı Tablo 1’de, yıllara ve lokalizasyona göre HAV IgG pozitiflik oranları Tablo 2’de, 0-17 yaş grubunda HAV IgG seropozitifliğinin yaş gruplarına göre dağılımı Tablo 3’de görülmektedir.HAV IgM pozitifliği açısından yapılan çoklu karşılastırmalar sonucunda Konya periferinde diğer merkez ilçelere göre anlamlı derecede yüksek pozitifliğe rastlanmıştır(p=0,015<0,05). Sosyoekonomik seviyesi yüksek olan Merkez Meram ilçesinde ise HAV IgM pozitifliği en düşük seviyede bulunmuştur. HAV IgG pozitifliği açısından yapılan çoklu karşılastırmalar sonucunda bölgeler arasında farklılık görülmemiştir (p>0,05).Yaş grupları arasında yapılan değerlendirme de ise HAV IgM pozitifliği 7-10 ve 11-14 yaş grubunda yüksektir(p=0,030<0,050). HAV IgG pozitifliği açısından fark saptanmamıştır(p=0,616>0,050). 2005 ila 2009 yılları arasında her iki parametre pozitifliği açısından bir farklılık saptanmamıştır. (Anti-HAV IgM için p=0,522>0,050) ve (Anti-HAV IgG için p=0,616>0,050).

Tartışma

Hepatit A özellikle pediatrik yaş grubunda önemli bir sağlık problemidir (8). Dünyada akut hepatitin en sık formu Hepatit A’dır. Genellikle belirgin olmayan subklinik, anikterik veya ikterik olarak geçirilen enfeksiyon kronikleşmese de önemli oranda morbiditeye yol açar (8). Nadiren ise yüksek mortaliteye sebep olan fulminan hepatit gelişebilir (9). Pek çok ülkede Anti HAV IgG seroprevalansı düşerken az gelişmiş ülkelerde halen oran oldukça yüksektir (1). Çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerde çocuklarda görülen Hepatit A enfeksiyonu yakın zamanda adölesanlar ve genç erişkinlerde görülmektedir (3,10). İleri yaşlarda enfeksiyon geliştiğinde komplikasyonlara daha sık rastlanılmaktadır (3). Spesifik bir tedavisi bulunmayıp genellikle destekleyicidir (4,8). Ülkeler arası serokonversiyon oranları oldukça değişebilmektedir. 1990 ve 2005 yıllarını kapsayan bir meta-analizde gelir seviyesi yüksek olan Batı Avrupa, Avustralya, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya gibi ülkelerde HAV enfeksiyonu sık görülmediğinden yüksek oranda yetişkin nüfusun bu enfeksiyona duyarlı olduğu bildirilmiştir. Gelir seviyesi düşük olan Afrika ve Güney Asya’nın bazı bölümlerinde ise bu enfeksiyon sık görüldüğünden hemen hemen bu enfeksiyona duyarlı yetişkin bulunmamaktadır (11). Hepatit A halen önemini korumaktadır öyle ki Korede yaşanan salgın önemli morbiditeye yol açmıştır (4). Bazen acil karaciğer transplantasyonu gerektirecek düzeyde ciddi fulminan hepatite yol açabilmektedir (4). Avrupa ülkelerinin çoğunun katıldığı bir çalışmada HAV insidansı Romanya’da’da çocuk ve gençler için yüksek bildirilirken diğer ülkelerde ise ileri yaş grupları için yüksek bildirilmiştir (12). Hırvatistan’da yapılan bir çalışmada Anti HAV IgG pozitifliği %41,6 oranında bildirilmiştir13. Kore halkında yaş gruplarına göre yapılan Anti-HAV IgG taramasında seroprevalans 1-4 yaşta %57,3, 5-9 yaşta %9,8, 10-14 yaşta %38,8, 15-19 yaşta %13,0 ve 70-79 yaşta ise %95,1 olarak bildirilmiştir. Kore’de son 30 yılda 10 yaş altı çocuklar enfeksiyona en duyarlı grup olarak bildirilmiş (14). Salgınları önlemek, yeni korunma politikaları ve yeni aşılama kampanyaları planlamak için seroepidemiyolojik bilgiler önemlidir (14). 1995 ve 2003 yıllarında iki Hepatit A salgını yaşanmış bir ülke olan Finlandiya’da Broman ve ark. özellikle genç yaş grubunda saptanan düşük prevalans sebebiyle toplumun bu enfeksiyona daha duyarlı hale geldiği ve bu sebeple aşılamanın önemli olduğunu bildirmişlerdir (15). Tosun ve ark. Manisa ilinde yaptıkları çalışmada HAV IgG için %44,6 oranında seropozitivite tespit etmişler. Bu çalışmada yaşlara gore yapılan değerlendirme de ise 15-17 yaş grubunda en yüksek seropozitivite oranını saptamışlar (10). Çalışmalar göstermektedir ki yaşla ve özellikle okul döneminde seropozitivite artmaktadır (10). Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde yapılan bir çalışmada sosyoekonomik koşullar ile Hepatit A enfeksiyonu arasında ki ilişki araştırılmış ve gelir ve eğitim düzeyi düşük olan grupta HAV IgG pozitifliği istatiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek saptanmıştır (2). HAV ile karşılaşma yaşı ve sıklığı sosyoekonomik koşullarla direkt ilişkilidir (2). Van’da yapılan bir çalışmada 6-10 yaş grubu çocuklarda anti-HAV IgG seroprevalansı %59,5 olarak bildirilmiştir. Hane içi nüfus yoğunluğunun önemli olduğuda istatiksel olarak gösterilmiştir (16). Ankara’da yapılan bir çalışmada ise Tanır ve ark. HAV seroprevalansını %41,2 olarak bildirmişlerdir (9). İlimizde 8 yıl önce Atabek ve ark. yaptıkları çalışmada HAV IgG pozitifliğini 1-6 yaş, 7-12 yaş, 13-18 yaş gruplarında şehir merkezi ve perifer olarak sırasıyla %25,7-67,8, %39,4-91,4 ve %90,8-97,2 olarak bildirmişlerdir (17). Türkiye’nin doğusunda Vançelik ve ark. 30 yaş altı populasyonda yaptıkları çalışmada HAV seropozitifliğini %84,2 olarak bildirmişlerdir (18). İstanbul’da 6ay-15 yaş arası çocuklar arasında yapılan çalışmada Hepatit A seroprevalansı %29 olarak bulunmuş ve yaşla birlikte seropozitifliğin arttığı gösterilmiştir (19). Edirne’de 0-19 yaş grubunda Anti-HAV IgG seroprevalansı 2-5, 6-10, 11-14 ve 15-19 yaş grubunda sırasıyla %4,4, 25, 37,3 ve 43,2 olarak bildirilmiştir (20). Adana’da yapılan çalışmada ise seropozitiflik %44,4 olarak bildirilmiş (21). Ülkemizde yapılan diğer çalışmalarda HAV IgG pozitifliği farklı yaş gruplarında %15,1 ile %49,6 arasında değişmektedir (22,23,24). Crowcroft ve ark. İngiltere’de Hepatit A endemik olmadığından endemik olan bölgelere yolculuk edecek çocuklara mutlaka Hepatit A aşının yapılmasını önermişlerdir (25). Bölgeler arası seropozitivite oranları değişmektedir. Konya ilinde ulaşabildiğimiz tek çalışma 8 yıl önce yapılmıştır. Ayrıca çalışmamız toplumun her kesiminden hasta kabul eden 1.Basamak sağlık kuruluşlarının verilerini kapsadığı için Konya ili için seropozitivite konusunda fikir verebilir. Hastalığın eradike edilmesinde kesin çözüm aşılama ve transmisyonun engellenmesidir (8,26). İlimizde anti-HAV IgG pozitifliği %78 civarındadır. Makalemizi hazırladığımız günlerde Hepatit A ulusal genişletilmiş bağışıklama programına dahil edilmiştir. Sosyoekonomik düzeyi iyi olan bölgelerde enfeksiyonun hafif geçirildiği çocukluk çağında HAV ile karşılaşmamış kişiler ilerleyen yaşlarda daha ciddi belirtilerle bu enfeksiyonu geçirilebilmektedir. Hastalıktan korunmada su ve gıdaların temiz olması, kişisel hijyen kurallarına uyulması ve hepatit A aşısı ile aşılama önemlidir. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen aşılama programına henüz dahil edilen bu aşı, önceden risk gruplarına ve çocuklara yapılması önerilmektedir. Bölgemizin epidemiyolojik verilerine görede 2009 yılında toplamda %78 oranında Anti-HAV IgG pozitifliği saptanmıştır. Bu da göstermektedir ki bölgemizde toplumun %20’si HAV enfeksiyonuna duyarlıdır. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen aşılama programına henüz dahil edilen bu aşının yapılması muhtemel komplikasyonların oluşmasını engelleyecektir.Yazışma Adresi/Address for Correspondence:Dr. Fatma Kalem, Konya Numune Hastanesi, Konya, TürkiyeGsm.:+90 332 324 36 14E-mail:[email protected]Geliş tarihi/Received:08.01.2013Kabul tarihi/Accepted:18.02.2013© Viral Hepatit Dergisi, Galenos Yaynevi tarafndan baslmştr. / Viral Hepatitis Journal, published by Galenos Publishing.